Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki Przedszkole Miejskie Nr 8 im. Czerwonego Kapturka w Lesznie
Urząd Miasta Leszno

Wady wymowy i co dalej?

WADY WYMOWY I CO DALEJ?
O wadliwej wymowie można mówić wtedy, gdy różni się od wymowy będącej w powszechnym użyciu. Należy je odróżnić od nieukończonego rozwoju mowy. W nieukończonym rozwoju mowy może nastąpić (oczywiście nie w każdym przypadku) samoistna poprawa wymowy, natomiast w przypadku wady wymowy nie można na to liczyć, konieczna jest pomoc specjalisty (logopedy) i im wcześniej tym skuteczniejsza będzie terapia logopedyczna.
Normą językową jest, jeśli dziecko w wieku:
3 – l : porozumiewa się prostymi zdaniami,
wymawia wszystkie samogłoski,
i spółgłoski: [ p,pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, l,li, ś, ź, dź, j, k, ki, g,
gi, ch ]
4 – l : wymawia [ s, z, c, dz ]
5 – 6 l : wymawia: [ sz, ż, cz, dż, r ]
7 – l : ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.
Do najczęściej występujących wad wymowy u dzieci w wieku przedszkolnym (3 – 6 l) wymagających współpracy z logopedą zaliczamy dyslalie o charakterze deformacji głosek ( zniekształcenie brzmienia ).
Rodzaje wad wymowy:
• seplenienie międzyzębowe – polega na wsuwaniu języka między zęby przy wymawianiu głosek [ s, z, c, dz ] [ ś, ź, ć, dź ] [ sz, ż, cz, dż ]
• seplenienie boczne – dotyczy w/w głosek, język ułożony jest niesymetrycznie, dźwiękom towarzyszy charakterystyczne nieprzyjemne dla ucha brzmienie
• seplenienie wargowe – dotyczy w/w głosek, język nie bierze udziału w ich wymowie. Głoski wymawiane są wargami charakterystycznie wysuniętymi do przodu (jak przy dmuchaniu)
• reranie – dotyczy głoski [r] – zamiast drgań czubka języka głoska ta może być wymawiana poprzez drgania języka podniebnego, warg, policzków
• ubezdźwięcznianie – polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie, bez drgań wiązadeł głosowych np. bada – pada, domek – Tomek, kura – góra, pije – bije, półka – bułka.
Prawidłowy rozwój mowy zależy od:
• sprawności narządów artykulacyjnych
• poziomu percepcji słuchowej
• ogólnego rozwoju intelektualnego.
Wady wymowy często spowodowane są niesprawnością narządów artykulacyjnych. Podczas mowy (wymowy) poszczególne narządy mowy, szczególnie język i wargi muszą wykonać właściwą dla swej roli pracę, muszą przyjąć właściwe dla prawidłowej artykulacji położenie, np. przy wymowie głoski przedniojęzykowo – dziąsłowej [sz] język unosi się do wałka dziąsłowego, wargi tworzą ”dzióbek”, powstaje szczelina do przepływu powietrza; jeżeli sprawność mięśni języka jest niska, układa się on za dolnymi zębami, nie może unieść się do góry, w wyniku czego powstaje [s].
Do częstych przyczyn wad wymowy zalicza się:
• upośledzenie ostrości słuchu, czasem tak małe, że niezauważalne przez otoczenie i dziecko
• trudności w oddychaniu przez nos powoduje nosowanie lub seplenienie międzyzębowe
• brak siekaczy, przerost trzeciego migdałka, rozszczepy warg i posniebienia
• wady zgryzu
• zaburzenia percepcji słuchowej, to nie tylko dokładne słyszenie, ale i interpretacja bodźców dokonywana w mózgu
Na poziom percepcji słuchowej składa się:
• słuch fizjologiczny (niedosłuch)
• słuch fonematyczny (zdolność rozpoznawania i różnicowania dźwięków mowy, procesy te odbywają się na poziomie kory mózgowej)
• pamięć słuchowa
• umiejętność kojarzenia
Całość aparatu służącego do wytwarzania dźwięków mowy składa się z trzech narządów:
• oddechowego
• fonacyjnego
• artykulacyjnego
w procesie prawidłowej mowy (wymowy) ważne jest, aby te trzy narządy współpracowały ze sobą, by ich praca była skoordynowana.
Ważnym narządem od którego uzależniona jest czynność mowy to narząd oddechowy. Akt oddychania składa się z dwóch faz: wdech i wydech, jest odruchem bezwarunkowym i przebiega wg określonych prawideł. Zaburzenia oddychania w mowie związane są najczęściej z wczesnym i znacznym uszkodzeniem słuchu. Występują również przy jąkaniu. Charakteryzują się niesymetryczną pracą przepony, arytmią i zwiększoną częstotliwością oddechów.
Krtań jest narządem fonacyjnym, czyli miejscem wytwarzania dźwięków, znajdują się tam dwa elastyczne pasemka zwane strunami lub wiązadłami głosowymi. Przy mówieniu wiązadła te zbliżają się do siebie w różnym stopniu; przy głoskach bezdźwięcznych są bardziej rozsunięte, przy wymowie głosek dźwięcznych są zwarte (mały przepływ powietrza powoduje ich drżenie), przy szepcie są zsunięte. Krtań jest narządem delikatnym i wrażliwym na zmiany temperatury, na suche powietrze i kurz. Nieprawidłowe operowanie głosem również szkodzi krtani (eksplozja głosu).
Narząd artykulacyjny, to: jama gardłowa, ustna i nosowa oraz jamy rezonacyjne (zatoki przynosowe). Jest to miejsce, w którym kończy się proces tworzenia głosek.

WPŁYW WAD WYMOWY NA TRUDNOŚCI SZKOLNE - przejawia się w przedmiotach, które wymagają poprawnego pisania, czytania i wypowiadania się. Dzieci z wadami artykulacyjnymi popełniają nie tylko w czytaniu ale i w pisaniu te same błędy, które wykazują w mowie spontanicznej.
Błędy te najczęściej wiążą się z seplenieniem, reraniem, ubezdźwięcznianiem głosek dźwięcznych, co prowadzi do zmiany wyrazu, np. zamiast bółki – półka, dam – tom.
Nieprawidłowa wymowa głosek szeregu syczącego rzadko zmienia sens wyrazu np. szafa – safa, czapka – capka, ale szum – sum potafią zmienić sens czytanego tekstu i pisanego słowa, również nieprawidłowe [r] zmienia znaczenie : rak – lak.
Przedłużające się niepowodzenia szkolne na bazie wadliwej wymowy prowadzi do postępującego procesu nerwicowego dziecka, co z kolei prowadzi przede wszystkim do jąkania.
Dziecko gdy dostrzeże swe słabe strony w mowie zaczyna unikać aktywności werbalnej na lekcjach, na forum klasy, by uniknąć ośmieszenia ze strony innych uczniów. Zaczyna funkcjonować poniżej swoich możliwości, traci poczucie własnej wartości. Problemy w szkole z czasem znajdują odbicie na sytuację rodzinną w domu. Rodzice widząc słabe oceny nie znając, nie dostrzegając ich przyczyn zaczynają stosować wobec dziecka kary, zakazy. Dziecko by tego uniknąć zaczyna kłamać, by uniknąć złych ocen – wagarować. Rodzą się złe relacje na linii dziecko – rodzice, nauczyciele, koledzy. Dom i szkoła zaczynają być źródłem napięć.
Mądre i cierpliwe podejście nauczyciela i rodziców spowoduje, że dziecko z czasem zacznie mówić poprawnie.


WAŻNIEJSZE ZALECENIA WCZESNEJ PROFILAKTYKI:
• Wypowiedzi osób z otoczenia dziecka powinny być poprawne. Do dziecka należy mówić wolno i wyraźnie, nie należy stosować języka dziecinnego (spieszczania) podczas rozmowy z dzieckiem.
• Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia, gdy jej brak można podejrzewać niedosłuch. Wtedy konieczna jest kontrola lekarska.
• Nie należy gasić naturalnej skłonności dziecka do mówienia, należy słuchać uważnie, zadawać pytania, co przyczyni się do rozwoju mowy.
• Wskazane jest częste opowiadanie bajek, czytanie, oglądanie wspólnie z dzieckiem filmów (dla dzieci) i rozmowa na ich temat.
• Nie należy zaniedbywać chorób uszu, gdyż nie leczone mogą prowadzić do niedosłuchu, a w następstwie dyslalię lub niemotę (brak zdolności mówienia przy zachowaniu słuchu)
• Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, Wdy zgryzu lub uzębienia) konieczna jest opieka specjalisty, gdyż są one przyczyną zaburzeń mowy.
• Dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się prawą ręką w okresie kształtowania się mowy. Naruszenie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy, co często prowadzi do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania.
• Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek – jeżeli nie mieszczą się w normie rozwojowej mowy. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicuje słuchowo dźwięki mowy, zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. W ten sposób wytwarzamy u dziecka błędne nawyki artykulacyjne, trudne do usunięcia.
• Jeżeli dziecko osiągnęło wiek, w którym powinno poprawnie artykułować dane głoski, a nie robi tego, powinno zgłosić się do logopedy. Nie należy opierać się niezbyt fachowych pod tym względem diagnozach lekarskich.

LITERATURA:
1.Logopedia. Pytania i odpowiedzi, pod red. T. Gałkowskiego, G. Jastrzębskiej, Opole 2003
2.Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, G. Demel
3.Jak pomóc dziecku z wadą wymowy, E. Spałek, C. Piechowicz – Kułakowska, Kraków 1996

Opracowała na podstawie literatury: mgr Iwona Mroczek

 

 

Zegar

Kalendarium

Rok wcześniej Miesiąc wcześniej
Marzec 2024
Miesiąc później Rok później
Pon Wt Śr Czw Pt Sb Nie
26 27 28 29 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Imieniny